Mrowino, wiatrak

Najstarsza wzmianka o znajdującym się w Mrowinie (zniszczonym) wiatraku sięga roku 1510. (...)Pochodzący najpewniej z roku 1850 wiatrak to tzw. koźlak, a więc najpopularniejszy, a zarazem najstarszy(...) typ wiatraka spotykany w Wielkopolsce. Wspomniany rok powstania młyna zdaje się wskazywać inskrypcja na jednym z jego podjazdów o treści: „1850 MAC[G?]I WITCKI”. Z kolei na tzw. mącznicy znajduje się napis: „1850 MACI WITUCKI KARUL DITTBERNER TUTAJ T”. Nie sposób jednak stwierdzić, czy te wycięte w drewnie zapiski wskazują budow- niczych czy pierwszych właścicieli wiatraka. Warto jednak odnotować, że wśród innych napisów wyrytych na belkach znaleźć można także następujące: „FRNCISZEK SIAXWICKI 1862 ROK” (wykonany skądinąd bardzo niestarannie), „MARKIEWICZ” oraz (bardzo nieczytelny) „WOITINCKI[?]”. Ten ostatni napis odwołuje się do roku 1865. Usytuowana na niewielkim odsłoniętym wzniesieniu konstrukcja mrowińskiego wiatraka oparta jest na koźle posadowionym na fundamencie i murowanej konstrukcji wspornej (fundamencie) na planie krzyża z czerwonej cegły ceramicznej pełnej, wpisanego w kwadrat o boku o długości około 6 metrów. Konstrukcja drewniana wiatraka, w tym kozioł, siodło oraz oś (sztember) wykonane zostały z drewna dębowego, natomiast ściany i dach z drewna sosnowego. Dach budowli – dwuspadowy, z tzw. naczółkiem (trójkątną połacią umieszczoną ukośnie w górnej części ścian szczytowych) od strony śmigieł, pokryty był pierwotnie gontem, z czasem (prawdopodobnie w latach 40. XX wieku) zastąpionym stalową blachą falistą. Drzwi wejściowe, umieszczone na wysokości ok. 4,5 m znajdowały się na frontowej ścianie (będącej ścianą przeciwległą w stosunku do tzw. ściany wietrznej, na której umiejscowione są wiatraczne śmigła). Prowadziły do nich niegdyś zewnętrzne drewniane schody, zwieńczone niewielką galeryjką. Za drzwiami znajdowało się pomieszczenie przeznaczona do produkcji mąki. To tu zamontowane były kamienie młyńskie, tu następowało oczyszczanie przemiału czy przyjmowanie interesantów. Z wyższego poziomu zsypywano zboże do zsypu i przetwarzano je na śrutę. Wreszcie, na poziomie gruntu znajdowała się najniższa kondygnacja obejmująca konstrukcję kozła(...). Mrowiński wiatrak pierwotnie postawiony został w Buku, zapewne we wspomnianym roku 1850, skąd w roku 1910 trafił do Mrowina, sprowadzony przez młynarza Wiktora Nowaka. (...) Jak należy wnosić po inskrypcji na konstrukcji wiatraka, rzemieślnikiem, który postawił konstrukcję w Mrowinie był majster nazwiskiem Rogacki. Łopaty śmigieł oraz ich piasta wykonane zostały na miejscu (do dziś zachowały się jedynie ich elementy stalowe). W 1928 r. do napędu mechanizmu wiatraka użyto silnika spalinowego typu diesel – prawdopodobnie firmy Deutz z Kolonii, a następnie (?) maszyny oznaczonej symbolami drezdeńskiej fabryki Hille-Werke Aktiengesellschaft. Rozwiązanie to miało pozwolić na pracę młyna w dni bezwietrzne. Silnik ten nie sprawdził się jednak w praktyce. W okresie drugiej wojny światowej władze okupacyjne przejęły kontrolę nad młynem, wyznaczając na jego administratora niejakiego Siegismunda Gürkego, który był niemieckim osadnikiem sprowadzonym w tym celu do Mrowina z Rudy w powiecie chełmskim. Sam wiatrak, odzyskany ostatecznie przez Nowaków,
użytkowany był do wczesnych lat 50. XX wieku, a według niektórych źródeł
aż do ok. 1965 r. (choć już w dokumentach z maja 1942 r.
władze niemieckie wskazywały na jakoby bardzo zły stan techniczny budowli).
Przyczyną zakończenia działalności był, z jednej strony, duży stopień zużycia
mechanizmów wiatraka, z drugiej natomiast brak opła- calności produkcji. (...)
Po zaprzestaniu użytkowania wiatraka w charakterze młyna
pełnił on jeszcze przez pewien czas funkcję magazynowe.
Od kilkudziesięciu już lat nieużywany, chyli się wyraźnie ku upadkowi.
W nocy z 4 na 5 sierpnia 2018 roku najpewniej silniejszy podmuch wiatru doprowadził do częściowego zawalenia konstrukcji: przewróciła się znaczna część ściany wietrznej z pozostałością śmigieł, zaś wał, wraz z osadzonym na nim kołem palecznym. Jakkolwiek, jak się wydaje, konstrukcja nośna młyna nie ucierpiała wskutek tego zdarzenia, to bryła wiatraka bezpowrotnie utraciła swój charakterystyczny kształt. "

Fragment książki autorstwa Macieja A.Szewczyka, "Mrowino. Przyczynek do historii", 2018.

6 lutego 2020 roku Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków wyłączył obiekt z z wojewódzkiej ewidencji zabytków.

5 lutego 2021 roku rozebrano wiatrak w Mrowinie.


Wiatrak w Mrowinie, 2016. - video
Wiatrak w Mrowinie. Listopad 2017 roku. - video